D Harfi İle Başlayan Osmanlıca Kelimeler

1. Anasayfa
2. Osmanlıca Sözlük
3. D Harfi İle Başlayan Osmanlıca Kelimeler

• DEHYA

  Te'kid için "Dahiye" lâfzına sıfat yapılır. "Dâhiye-i dehya" gibi.

• DEH-YEK

  f. Öşr, onda bir.

• DEJENERE

  Fr. Bozulma, soysuzlaşma.

• DEK

  f. Desise, hile, dolandırıcılık. * Sâil, dilenci. * Dilencilik. * Sağlam, metin, muhkem. * Çatma, tokuşma.

• DEK

  t. Edat olup zaman ve mekân için kullanılır. "Hatta, tâ, kadar" mânalarına gelir. Meselâ: Akşama dek çalıştım.

• DEKA'

  (C.: Dükk-Dükük-Dekâvât) Hörgücü arkasına düşmüş dişi deve.* Kaygan yer.

• DEKAİK

  (Bak: Dakaik)

• DEKAKİN

  (Dükkân. C.) Dükkânlar.

• DEKAMETRE

  yun. On metrelik uzunluk birimi.

• DEKAN

  Lât. Üniversitelerde bir fakültenin başkanı.

• DEKAR

  Lât. Bin metrekarelik ölçü birimi.

• DEK-BAZ

  f. Hileci, hilekâr, oyuncu, aldatıcı.

• DEKDAK

  (C.: Dekâdik) Kum yığını.

• DEKDEKE

  Yerin deprenmesi. * Sancıma. * Def etme, kovma.

• DEKELE

  Sıvı balçık. Kuvvetleriyle gururlanıp sultanın emrine uymayan kavim.

• DEKİK

  Tam bir yıl.

• DEKK

  (C.: Dekeke) Vurmak. * Dökmek. * Parça parça etmek. Delil.

• DEKKE

  Ufalanmak. Pâre pâre olmak. * Vurmak, döğmek. * Seki, sofa.

• DEKKEN

  Hurdahaş olmak, yerle bir olma, ufalanmak, parça, parça olmak.

• DEKOR

  Fr. Süs. Bir sahneyi mütenasib bir nizamla süslemek.

• DEKORATÖR

  Fr. Dekor ve dekorasyon yapan sanatkâr.

• DEKOVİL

  Fr. Ray aralığı 60 cm. yahut daha az olan küçük demiryolu.

• DE'L

  Aldatmak. * Ahdi bozmak, sözü tutmamak.

• DELAB

  (Dülâb) (C.: Degâlib) Bâzısı su ile ve bâsızı da hayvan ile döndürülen su çekmeğe mahsus çark.

• DELAİL

  (Delil. C.) Deliller. Bürhanlar. İsbât vasıtaları.(... Cay-ı hayrettir ki; Resul-ü Ekrem'in (A.S.M.) mübalağasız binler vecihte, binler çeşit insan, herbiri bir tek mu'cizesiyle veya bir delil-i nübüvvet ile veya bir kelâmı ile veya yüzünü görmesiyle ve hâkezâ... birer alâmeti ile iman getirdikleri hâlde, bütün bu binler ayrı ayrı insanları ve müdakkik ve mütefekkirleri imana getiren bütün o binler delâil-i Nübüvveti nakl-i sahih ile ve âsâr-ı kat'iyye ile şimdiki bedbaht bir kısım insanlara kâfi gelmiyor gibi dalâlete sapıyorlar. M.)

• DELAİL-İ ÂFÂKİYE

  Afaka âit deliller. Kâinattaki deliller.

• DELAİL-İ AKLİYE

  Aklı ile bulunan deliller. Akla âid deliller.

• DELAİL-İ ENFÜSİYE

  Kişinin kendi nefsinde olan deliller. Yani vücudun gerek maddi ve gerek (vicdan ve hisler gibi) mânevi yapısında olan ve imana ait hükümleri isbat eden delillerdir.

• DELAİL-İ KALBİYE

  Kalbe âid deliller. Kalb ile bilinen deliller.

• DELAİL-İ NAKLİYE

  Nakil yolu ile gelen deliller. (Bak: Delil-i naklî)

• DELAİL-İ NÜBÜVVET

  Peygamberliğin hak olduğuna dair olan deliller.(Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm iddiâ-yı Nübüvvet etmiş; Kur'an-ı Azîmüşşan gibi bir fermanı göstermiş ve ehl-i tahkikin yanında bine kadar mu'cizat-ı bâhireyi göstermiştir. O mu'cizât, hey'et-i mecmuasiyle, dâvâ-yı nübüvvetin vukuu kadar vücudları kat'idir. Kur'an-ı Hakîm'in çok yerlerinde en muannid kâfirlerden naklettiği sihir isnad etmeleri gösteriyor ki; o muannid kâfirler dahi mu'cizatın vücudlarını ve vukularını inkâr edemiyorlar. Yalnız, kendilerini aldatmak veya etba'larını kandırmak için, hâşâ sihir demişler.Evet, mu'cizat-ı Ahmediyenin (A.S.M.) yüz tevatür kuvvetinde bir kat'iyeti vardır. Mu'cize ise; Hâlik-ı Kâinat tarafından O'nun dâvasına bir tasdiktir; $ hükmüne geçer. Nasılki sen bir padişahın meclisinde ve daire-i nazarında desen ki: "Padişah beni filân işe me'mur etmiş." Senden o dâvaya bir delil istenilse; padişah "Evet" dese, nasıl seni tasdik eder. Öyle de: Âdetini ve vaziyetini senin iltimasınla değiştirirse; "Evet" sözünden daha kat'i, daha sağlam, senin dâvanı tasdik eder. Öyle de, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm dâva etmiş ki: "Ben, şu kâinat Hâlik'ının meb'usuyum. Delilim de şudur ki: Müstemir âdetini, benim duâ ve iltimasımla değiştirecek. İşte, parmaklarıma bakınız; beş musluklu bir çeşme gibi akıttırıyor. Kamere bakınız; bir parmağımın işaretiyle iki parça ediyor. Şu ağaca bakınız; beni tasdik için yanıma geliyor, şehadet ediyor. Şu bir parça taama bakınız; iki - üç adama ancak kâfi geldiği halde; işte ikiyüz - üçyüz adamı tok ediyor." Ve hâkezâ... yüzer mu'cizatı böyle göstermiştir.Şimdi, şu Zâtın delâil-i sıdkı ve berâhin-i nübüvveti yalnız mu'cizatına münhasır değildir. Belki, ehl-i dikkat için, hemen umum harekâtı ve ef'âli, ahvâl ve akvâli, ahlâk ve etvârı, siret ve sureti, sıdkını ve ciddiyetini isbat eder. Hattâ meşhur ulemâ-i Beni İsrâiliyeden Abdullah İbn-i Selâm gibi pek çok zatlar, yalnız o Zât-ı Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın simasını görmekle: "Şu simâda yalan yok! Şu yüzde hile olamaz!" diyerek imana gelmişler.Çendan muhakkikîn-i ulema, delail-i nübüvveti ve mu'cizatı bin kadar demişler; fakat binler, belki yüzbinler delâil-i nübüvvet vardır. Ve yüzbinler yol ile yüzbinler muhtelif fikirli adamlar, o zâtın nübüvvetini tasdik etmişler. Yalnız Kur'an-ı Hakîm'de kırk vech-i i'cazdan başka, nübüvvet-i Ahmediyenin (A.S.M.) bin bürhanını gösteriyor. M.)

• DELAİL-İ ZÂHİRİYE

  Açık olarak zâhirde görünen deliller. Maddi deliller.

• DELAK

  Sansar.

• DELAL

  Cilve, naz, işve. İnsana güzel ve sevimli görünecek hâl, durum.

• DELALAT

  (Delâlet. C.) Delâletler, alâmet olmalar,yol göstermeler, kılavuzluklar.

• DELALET

  Delil olmak. Yol göstermek. Kılavuzluk. Doğru yolu bulmakta insanlara yardım etmek. * İşaret.

• DELALET-İ SELÂSE

  Üç çeşit delâlet. Bunlar da: Delâlet-i mutabıkıye, delâlet-i tazammuniye, delâlet-i iltizamiyedir.1- Delalet-i mutabıkıye: Bir kelâmın vaz'olunduğu, yani kasdedilen mânanın tamanına delâletidir. Meselâ: İnsan lâfzı, insanın tam mahiyeti olan, hayvan-ı natık, (yani, konuşan hayat sahibi varlık) mânasına delâleti gibi.2- Delalet-i tazammuniye: Bir lâfzın vaz'olunduğu mânanın bir cüz'üne delâletidir.3- Delalet-i iltizamiye: Bir lâfzın vaz'olunduğu mânanın lâzımına yani o mâna ile beraber bulunması zaruri olan diğer bir mânaya delâletidir. Mezkur delâlet-i selâseye ait şöyle bir misal dahi verilir."Zekât, müslümanların fakirlerine verilir, hiç bir zengine verilmez." İbaresi; zekâtın, yalnız Müslüman fakirlere verileceğine delâlet-i mutabıkıye ile; zengin olan Ahmet, Mehmet gibi belli şahıslara verilemiyeceğine delâlet-i tazammuniye ile; zekât hususunda zenginler ile fakirler arasında fark bulunduğuna da delâlet-i iltizamiye ile delâlet eder.

• DELALET-İ ZÂTİYE

  Kendi zatı ile, bizzat kendisini eserleri ile göstermek suretiyle olan delâlet, şahidlik.

• DE'LAN

  Ağır yük getirmiş hayvanın yab yab yürümesi.

• DELAS

  Yumuşak ve berrak şey.

• DEL'AS (DEL'AK)

  Büyük, kuvvetli deve.

• DELDEL

  (Deldâl) Deprenmek.

• DELE

  (C.: Delâ) Kova.

• DELEC

  Gecenin evvelinden gitmek.

• DELEF

  Tekaddüm etmek, ileri geçmek. Önde bulunmak.

• DELEHMES

  Arslan. * Bahâdır, kahraman. * Çeri. * Kuvvetli kişi. * Çok karanlık olan gece.

• DELES

  Karanlık. * Yaz sonunda yapraklanır bir ot. * Bir şeyi gizlemek.

• DELH

  Heder olmak, boşa ve faydasız olarak gitmek.

• DELİ'

  Âsan yol, kolay olan yol.

• DELİF

  Yavaş yürümek.