A Harfi İle Başlayan Osmanlıca Kelimeler

1. Anasayfa
2. Osmanlıca Sözlük
3. A Harfi İle Başlayan Osmanlıca Kelimeler

• A'YEN

  Büyük ve iri gözlü. * Bakılan yer. * Çok açık, pek belli, bâriz.

• AYES

  Beyazlık, aklık.

• A'YES

  (C.: İys) Beyaz deve.

• AYFE

  Hayret. * Tereddüt. * İğrenmek.

• AYHEKA

  Neşat, sevinç, neşe, sürur. * Bir kuş adı.

• AYHEM

  Katı, sağlam nesne.

• AYHÜM

  Ağaç kökü. * Kırmızı sahtiyan.

• AYIKLANMA

  t. (Biyolojide) Çevre şartlarına en iyi uyabilen canlıların hayatta kalıp çoğaldığı, uyamıyanların öldüğü ve nesillerinin yok olduğu, böylece canlılardan tabii bir tekâmül (evrim) meydana geldiğini savunanların ileri sürdüğü bir tâbirdir. Ayıklanma ile tekâmül görüşü tabiatta herşeyin tesadüfle meydana geldiği peşin hükmüne dayanır. Hayatı ve kâinatı tesadüfle açıklamak hem ilmi, hem aklı inkârdan başka birşey değildir. Canlıların bulunduğu çevre şartlarına göre cihazlarla donatılması; onların Hâlık'larının, Rab'lerinin sonsuz merhametini, ilmini ve iradesini gösteren inkâr edilemez delilleridir. Bunlar kör tesadüfün, şuursuz maddenin işleri değildir ve olamaz. Dünyaya bir yavru getiren annenin memelerinden süt gelmesi ve yavrunun kimseden öğrenmeden memeyi arayıp süt emmesini başarması tesadüf mü, yoksa Allah'ın sonsuz merhameti, ilmi ve iradesini göstermez mi? Bunu zerre kadar aklı olan anlamaz mı?

• AYIN

  Arap alfabesinin onsekizinci ve Osmanlı alfabesinin yirmibirinci harfi olup, ebced hesabında yetmiş sayısına tekabül eder.

• AYİB

  Dönüp çekilen. Geri dönen. Tövbe eden.

• AYİDE

  Fayda, menfaat. * Muhabbet, sevgi.

• AYİJ

  f. Kıvılcım, şerâre.

• AYİL(E)

  Ailesi kalabalık olan. * Ailesini besleyen. * Aşırı. * Fakir. * Dengede olmayan terazi.

• AYİNE

  f. Ayna. Mir'ât. Kendisine tecelli ve aksedeni gösteren veya bildiren şey. (Ayna, ışığı aksettirip gösterdiğinden dolayı esmâ-i İlâhiyeyi de bize gösteren ve Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarına âyinelik eden mevcudata da mecazen "âyine" denilmektedir.) * Vasıta ve mazhar mânasına da gelebilir.

• AYİNEDAR

  f. Ayna tutan. * Eskiden, bir büyük adamın giyinirken aynasını tutmakla vazifeli hizmetçi. * Berber.

• AYİNE-İ ÂSMÂN

  Güneş.

• AYİNE-İ EHADİYET

  Ehadiyetin ayinesi. Cenab-ı Hakk'ın ekser isimlerinin tecellisine mazhar olan şey.(Hayat birşeye girdiği vakit, o cesedi bir âlem hükmüne getirir; cüz ise küll gibi, cüz'iye dahi külli gibi bir câmiiyyet verir. Evet hayatın öyle bir câmiiyyeti var; âdeta umum kâinata tecelli eden ekser Esmâ-i Hüsnayı kendinde gösteren bir câmi âyine-i ehadiyettir. Bir cisme hayat girdiği vakit, küçük bir âlem hükmüne getirir, âdeta kâinat şeceresinin bir nevi fihristesini taşıyan bir nevi çekirdeği hükmüne geçiyor. Nasıl ki, bir çekirdek, onun ağacını yapabilen bir kudretin eseri olabilir; öyle de: En küçük bir zihayatı halkeden, elbette umum kâinatın Hâlıkıdır. L.)

• AYİNE-İ ERVAH

  Ruhlar âyinesi. Esmâ-i İlâhiyenin tecellisine mazhar olan ruhlar.(... Muhabbetten yetimâne bir şefkat, me'yusâne bir rikkat tevellüd eder. Bütün zihayatlara acır; hatta güzel ve zevâle maruz bütün mahlukata bir rikkat ve bir firkat hisseder; elinden birşey gelmez, ye's-i mutlak içinde elem çeker. Fakat gafletten kurtulan evvelki adam o şedit şefkatin elemine karşı ulvi bir tiryak bulur ki: Acıdığı bütün zihayatların mevt ve zevalinde bir Zât-ı Bâki'nin bâki esmâsının dâimi cilvelerini temsil eden âyine-i ervahları bâki görür; şefkati, bir sürura inkılâb eder. M.)

• AYİNE-İ İSKENDER

  Makedonya kralı Büyük İskender'in aynası. Rivayetlere göre, bu ayna Aristo tarafından yapılmış ve İskenderiye şehrinde yüksekçe bir yere konulmuştur. Bu sayede İskender, yüz fersah uzaklıktaki düşmanlarını aynada görürmüş.

• AYİNE-İ ZİŞUUR

  Şuur sahibi âyine. (Yani: İnsan, cin, melek)

• AYİNE-RÛ

  f. Yüzü ayna gibi parlıyan.

• AYİNE-SAZ

  f. Aynacı.

• AYİR

  Tereddütlü kimse.

• AYİS

  (Bak: Sinn-i iyâs)

• AYİŞ(E)

  Bolluk içinde rahat yaşayan. * Hz. Peygamber'in (A.S.M.) zevcesi ve mü'minlerin vâlidesi, Hz. Ebu Bekir'in (R.A.) kızının bir ismi. Aişe-i Sıddıka diye de anılır. Hayret edilecek derecede takva, iffet ve zekâvet sahibesi olup 2210 Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hicretin 57. yılında vefat etmiştir. (R.A.)

• AYİŞNE

  (Ayişte) f. Casus, ajan. * Dalkavuk.

• AYİZ

  (C.: Ayizât) Yeni doğurmuş hayvan.

• AYİZ(E)

  Mukabil olarak veren. Karşılık olarak verilmiş.

• AYK

  Nâhiye. * Kenar. * Taife.

• AYKA

  Deniz kenarı. * Ev ortası.

• AYKE

  Sık koruluk.

• AYLE

  Fakirlik.

• AYLEM

  (C.: Ayâlim) Yumuşak nesne.* Suyu çok olan kuyu.

• AYMAN

  Süt içmeğe iştihası olan erkek. * Malı gitmiş kişi.

• AYME

  Süt içmeğe iştihası olmak. * Malın iyisi.

• AYN

  (C.: A'yan-A'yun-Uyûn) Göz. * Pınar, kaynak. Çeşme. * Tıpkısı, tâ kendisi. * Zât. * Eşyanın hakikatı. * Kavmin şereflisi. * Diz. * Altın. * Nazar değme. * Casus. * Her şeyin en iyisi. * Muayene etmek.

• AYNA

  (C.: În) Gözü güzel ve iri olan.

• AYNAN

  Akmak, seyelan.

• AYN-EL YAKÎN

  (Ayn-ül yakîn) Göz ile görür derecede görerek, müşâhede ederek bilmek. (Bak: Yakîn)(İman-ı tahkikîde pek çok meratib var. O mertebelerden ilm-el yakîn mertebesi çok bürhanların kuvvetleriyle binler şüphelere karşı dayanır. Halbuki taklidî iman ise bir şüpheye karşı bazan mağlup olur. Hem iman-ı tahkikînin bir mertebesi de, ayn-el yakîn derecesidir ki, çok mertebeleri var. Belki Esma-i İlâhiye adedince tezahür dereceleri var. Bütün kâinatı bir Kur'an gibi okuyabilecek derecesine gelir. Ve bir mertebesi de, hakk-al yakîndir ki, onun da çok mertebeleri var. Böyle imanlı zatlara şübehat orduları hücum da etse, bir halt edemez. R.N.)

• AYNEN

  Bir şeyin aslı veya kendisi olarak. Tıpkısına, hiç bir şeyi değiştirmeden, aynı olarak.

• AYN-İ VÂHİD

  Tek gözlü.

• AYNİYYAT

  (Ayniyye. C.) Kullanılmaya veya harcanmaya elverişli olup taşınabilen ve para eden şeyler.

• AYNİYYE

  Göz hastalıkları kliniği. * Pahada ağır olan ve taşınabilen şeyler.

• AYNİYYET

  Bir şey veya şahsın aynı veya kendisi olması.

• AYN-ÜL HAYAT

  Hayatın tâ kendisi.

• AYN-ÜL KITR

  Bakır kaynağı.

• AYN-ÜL LİKA

  İstenilen kavuşma ve sevilenin tâ kendisi.

• AYN-ÜR RIZÂ

  Rıza gözü. Kusuru görmeden bakan muhabbet gözü.

• AYN-ÜS SEVR

  Boğa gözü. * Koz: Semânın kuzey yarım küresinde bulunan boğa burcunun en parlak yıldızı.

• AYN-ÜS SUHT

  Kızgınlık ile bakış, hiddet gözü.