İ Harfi İle Başlayan Osmanlıca Kelimeler

1. Anasayfa
2. Osmanlıca Sözlük
3. İ Harfi İle Başlayan Osmanlıca Kelimeler

• İKTİDAB

  Bir şeyi kendisi için kesmek. * Henüz öğretilmemiş deveye binmek. * İrticâlen söz söylemek. * Edb: Şâir, kasidesinden teşbihi keserek maksadına, yani medhettiğinin medhine geçmek. Hüsn-i tahallus (yani: Bir şeyin meydana gelmesine hayali ve güzel bir sebeb göstermek ile olan intikal), en uygunu ve en lâtifi olur. Müelliflerin Emmâ ba'dü, "Bundan sonra" kelimesine iktidab demeleri hamdeleden inkitaa binaendir. Edb. S.)

• İKTİDAEN

  Uyarak, tâbi' olarak.

• İKTİDAR

  Güç, takat. Kudret. Güç yetmek. Yapabilmek.

• İKTİDAR-I KÂMİN

  Gizli güç.

• İKTİDARÎ

  Güç ve iktidarla alâkalı ve mensub.

• İKTİFA

  Fazla istemeyiş. Yeter bulmak. Kâfi görmek. Var olanı yeter saymak.

• İKTİHAL

  İhtiyarlama, yaşlılanma, kocama. * Saç ve sakala kır düşme.

• İKTİHAL

  Göze sürme çekme.

• İKTİHAM

  Hücum ve istilâ eylemek. * Dayanmak. Tahammül etmek. Katlanmak. Güçlükleri yenmek. * Mülâhazasız bir işe başlamak. * Bir şeyi hakir addetmek.

• İKTİHAMAT

  (İktihâm. C.) İktihamlar, hücumlar, saldırışlar. * Tahammül etmeler, göğüs germeler.

• İKTİHAN

  Kır saçlı ve sakallı olma.

• İKTİLA'

  Kapıp alma, koparma.

• İKTİMAN

  Gizlenme, saklanma.

• İKTİMAN-I SÂRIK

  Hırsızın gizlenmesi.

• İKTİNA'

  Yığma, biriktirme. * Çalışarak kazanma. * Meslek edinme. * Tuzak kurup avlanma. * İmsak etme. * Sermâye verme.

• İKTİNA'

  Künyelenme. * Anlaşılmayacak şekilde söyleme. * Gizlenme, saklanma.

• İKTİNAF

  Bir şeyin etrafını kuşatmak. * Deve için ağıl edinmek.

• İKTİNAH

  (Künh. den) Bir işin esâsını, künhünü, kökünü ve gerçeğini anlama. İçyüzüne, derinliğine varma.

• İKTİNAN

  Saklanma, gizlenme.

• İKTİNAN-I NİSVAN

  Kadınların örtünmesi.

• İKTİNAS

  Tuzak kurup avlanma.

• İKTİRA'

  (Kirâ. dan) Kiralama, kira ile tutma.

• İKTİRA'

  Kurrâ atma, seçme.

• İKTİRAB

  (Kurb. dan) Yanaşma, yaklaşma, takarrüb.

• İKTİRAB

  Tasalı ve gamlı olma. Korkulu ve hüzünlü bulunma.

• İKTİRAB-I SAAT

  Kıyamet vaktinin yaklaşması.

• İKTİRAC

  Paslanma, küflenme.

• İKTİRAF

  Emek çekerek kesb ü kâr eylemek, kazanmak. * Günah kazanmak.

• İKTİRAH

  (C.: İktirahat) (Karh. dan) Evvelden hazırlamadan düzgün bir şekilde ve içe doğduğu gibi (şiir veya nutuk) söyleme.

• İKTİRAN

  Ulaşmak. Mukarin olmak. Yaklaşmak. Yetişmek. * İki şeyin bir arada gelmesi. İki nimetin aynı anda bulunması gibi... (İktiran tâbirinden anlaşılan: Bir şeyin zahirî sebebiyle o şeyin beraber görünmesidir. Meselâ bir bahçeye su vermek zahirî sebebi ile nebatların büyümesi; veya bir mürşidin irşadiyle hidayete ermenin bir zaman içinde beraber bulunmaları ki, hem zahirî sebeplerin, hem de neticelerin hakiki sahibi ve müessiri ancak Cenab-ı Hak'tır.)(Esbab-ı zâhiriyeyi perestiş edenleri aldatan; iki şeyin beraber gelmesi veya bulunmasıdır ki, "iktiran" tabir edilir, birbirine illet zannetmeleridir. Hem bir şeyin ademi, bir nimetin mâdum olmasına illet olduğundan, tevehhüm eder ki: O şeyin vücudu dahi, o nimetin vücuduna illettir. Şükrünü, minnettarlığını o şeye verir, hataya düşer. Çünki bir nimetin vücudu, o nimetin umum mukaddematına ve şerâitine terettüb eder. Halbuki o nimetin ademi, birtek şartın ademiyle oluyor. Meselâ: Bir bahçeyi sulayan cedvelin deliğini açmıyan adam, o bahçenin kurumasına ve o nimetlerin ademine sebeb ve illet oluyor. Fakat o bahçenin nimetlerinin vücudu, o adamın hizmetinden başka yüzer şeraitin vücuduna tevakkufla beraber, illet-i hakiki olan kudret ve irade-i Rabbaniye ile vücuda gelir: İşte bu mağlatanın ne kadar hatâsı zâhir olduğunu anla ve esbabperestlerin de ne kadar hatâ ettiklerini bil! L.)

• İKTİRAN-I KEVAKİB

  Ast: İki gezegenin zâhiren birbirine yakın bir mevziye gelmeleri veya aynı burçta bulunmaları.

• İKTİRANÎ KIYAS

  Man: Neticenin aynı veya nakizı, mukaddemelerinin birisinde bilfiil zikredilmeyen kıyastır. Meselâ: "Her cisim muhdestir". Ve nakizı olan: "Bazı cisimler muhdes değildir" kaziyeleri, ne birinci ve ne de ikinci mukaddemede hey'et-i mecmuası ile zikredilmiş olmadığından iktirânidir.

• İKTİRAS

  Bir işe ehemmiyet verme, bir şeyi mühimseme. * Kederli ve hüzünlü olma.

• İKTİRAZ

  (Karz. dan) Borç alma.

• İKTİSA

  Biriktirme, toplama, yığma.

• İKTİSA

  Giyinmek, giymek.

• İKTİSAB

  Kazanmak. Tahsil etmek. Elde etmek.

• İKTİSABAT

  (İktisab. C.): İktisablar, kazanmalar, elde etmeler ve edinmeler.

• İKTİSAB-I ŞAN Ü ŞÖHRET

  Şan ve şöhret kazanma, meşhur olma.

• İKTİSAD

  Tutum, biriktirme. Her hususta itidal üzere bulunmak. Lüzumundan fazla veya noksan sarfiyattan kaçınmak. * Edb: Beyit veya kasideyi birbirine vasl ile uzatmak.(İktisad ve hıssetin çok farkı var. Tevâzu, nasıl ki ahlâk-ı seyyieden olan tezellülden mânen ayrı ve sureten benzer bir haslet-i memduhadır. Ve vakar, nasıl ki kötü hasletlerden olan tekebbürden mânen ayrı ve sureten benzer bir haslet-i memduhadır. Öyle de: Ahlâk-ı âliye-i Peygamberiyeden olan ve belki kâinattaki nizâm-ı hikmet-i İlâhiyye'nin medarlarından olan iktisad ise, sefillik ve bahillik ve tama'kârlık ve hırsın bir halitası olan hısset ile hiç münasebeti yok. Yalnız, sureten bir benzeyiş var. Bu hakikatı te'yid eden bir vâkıa:Sahabenin abâdile-i seb'a-yı meşhuresinden olan Abdullah İbn-i Ömer Hazretleri ki: Halife-i Resulullah olan Fâruk-u Azam Hazret-i Ömer'in (R.A.) en mühim ve büyük mahdumu ve sahabe âlimlerinin içinde en mümtazlarından olan o zat-ı mübârek çarşı içinde, alış verişte, kırk paralık bir meseleden iktisad için ve ticaretin medarı olan emniyet ve istikameti muhafaza için şiddetli münakaşa etmiş. Bir sahabe ona bakmış. Ruy-i zeminin Halife-i Zişânı olan Hazret-i Ömer'in mahdumunun kırk para için münakaşasını acip bir hısset tevehhüm ederek o imamın arkasına düşüp, ahvâlini anlamak ister. Baktı ki Hazret-i Abdullah hâne-i mübârekine girdi. Kapıda bir fakir adam gördü. Bir parça eğlendi; ayrıldı, gitti. Sonra hanesinin ikinci kapısından çıktı, diğer bir fakiri orada da gördü. Onun yanında da bir parça eğlendi; ayrıldı, gitti. Uzaktan bakan o sahabe merak etti. Gitti o fakirlere sordu: "İmam sizin yanınızda durdu, ne yaptı?" Herbirisi dedi: "Bana bir altın verdi." O sahabe dedi: "Fesübhânallah... Çarşı içinde kırk para için böyle münakaşa etsin de, sonra hanesinde ikiyüz kuruşu kimseye sezdirmeden kemâl-i rıza-yı nefisle versin!" diye düşündü, gitti, Hazret-i Abdullah İbn-i Ömer'i gördü. Dedi: "Ya İmam! Bu müşkülümü hallet. Sen çarşıda böyle yaptın, hanende de şöyle yapmışsın." Ona cevaben dedi ki: "Çarşıdaki vaziyet iktisattan ve kemâl-i akıldan ve alışverişin esası ve ruhu olan emniyetin, sadâkatın muhafazasından gelmiş bir hâlettir; hısset değildir. Hânemdeki vaziyet kalbin şefkatinden ve ruhun kemalinden gelmiş bir hâlettir. Ne o hıssettir ve ne de bu israftır."İmam-ı Azam, bu sırra işaret olarak: "Lâ isrâfe fi-l hayri kemâ lâ hayre fi-l isrâfi" demiş. Yani: "Hayırda ve ihsanda (fakat müstahak olanlara) israf olmadığı gibi, israfta da hiçbir hayır yoktur..." L.)(İktisad, lügatta "amelde i'tidal" demektir ki, kasıddan me'huzdur. Çünkü matlubunu iyi tanıyan bir kimse, onu hiç eğilip bükülmeden istikamet üzere kasdeder. Maksudunun mevzi ve mevkiini bilemiyen ise tahayyür içinde kalır. İfrat veya tefrit ile kâh sağa, kâh sola bocalar, çabalar durur. İşte bu sebeple iktisad, maksada müeddi olan amel demek olmuştur. Umur-u maliyedeki iktisadın da esası budur.) (E.T.)

• İKTİSADÎ

  İktisada ait, tutumla alâkalı. Ekonomik.

• İKTİSADİYAT

  İktisad bilgisi. İktisad ve tutumla alâkalı olan işler.

• İKTİSA-İ NUKUD

  Para biriktirme.

• İKTİSAM

  (Kısım. dan) Bölüşmek, paylaşmak.

• İKTİSAR

  (Kesir. den) Paralamak. Kırılmak.

• İKTİSAR

  (Kasr. dan) Sözü kısa kesmek. Kısaltmak.

• İKTİSAS

  Çekip koparma veya koparılma.

• İKTİSAS

  Birinin izinden, ardından gitmek. * Kısas istemek. İntikam almak. * Kıssa. * Hikâyeyi veya bir haberi doğruca söylemek.

• İKTİTA'

  Almak. Bir şeyin bir kısmını koparıp almak.

• İKTİTAB

  Yazılmış olan bir şeyin kopyasını çıkarma, suretini alma.